Berbakera berezia darabilgu umetxuekin berba egiteko: esaldi errazak dira, eta oso adierazkorrak.
- Umeak erreferente argia izateko, ni, zu eta halako izenordeak erabili beharrean, zalantza bako izenetara jotzen dugu: ama, aita, umea... Ad: Zer egin du umeak? (= zer egin duzu?).
- Maitasun hitzekin zuzentzen gatzaizkio: gure neskatila, pitxin, txikerra, laztana...
- Onomatopeiak, txikigarriak eta ume berbakerako hitzak erabiltzen ditugu.
- Seina oraindik berba egiteko gauza ez bada ere, elkarrizketaren parte bihurtzen dugu, galderak eginez: Zer laztana, hartuko dugu biberoia?
- Badira esaldi batzuk umeekin bakarrik erabiltzen ditugunak. Eurekin egiten ditugun ekintzak edo sortzen zaizkigun egoerak dira: Zelan daukazu izena, polita? Ez dakizu? Edo katuak mihia jan dizu?
Maitasuna adierazteko berbak
Sarritan, umearekin hitz egitean, bere izena erabili beharrean, beste berba batzuk erabiltzen ditugu; aurretik gure, neure edo gure etxeko esanez, eta izena edo adjektiboari -txo, -txu gehituta:
babalorea, bihotza, ederra, kutuna, kuskurtxua, laztana, laztantxua, maitea, mutiltxua, neskatotxua, neure, pitxin(txu), polita, pospolin (neskatoei), potxola (neskatoei), potxolo (mutikoei), potxon, seina, txikerra, txikina, udaberriko lorea, zurrukutuna…
- Ia bihotza, esan amatxuri zer egin duzun gaur eskolan.
- Gure etxeko txikerrak oraindino ez dauka haginik.
- Erdu hona pitxin. Zapatilaren soka soltuan daukazu eta.
- Gure pospolina oinez ibiltzen hasi da.
- Zer duzu laztana? Non egin duzu min?
Mimatzeko eta txalotzeko esaldiak
Ondo egiten dituen gauzak txalotu eta goraipatu egiten ditugu, berriro ere ondo egin ditzan:
- Den-dena amaitu duzu! Txapelduna!
- Baina zein ondo margotu duzun! Ederto! Zelako neskato handia!
- Polito-polito egin dituzu eskulanak. Baliente!
Umearen beharrizanei erantzuten diegu:
- Zer gura duzu, polita? Mama gura duzu?
- Loguraz erreta zaude. Lolo egingo dugu, bai?
- Esan aitatxuri, non daukazu pupu?
- Punbala egin duzu? Patxu batekin osatzen da hori.
- Dena jaten baduzu, mutil handia egingo zara. Bai horixe!
- Txizalarri zara? Lasai, oraintxe joango gara komunera.
Mimatu eta goxatu egiten ditugu:
- Nor da gure laztantxua?
- Nor da aitatxurena?
- Ekarzu musutxua, polit horrek!
- Zenbat zara amatxurena?
- Non dauka kili-kili umeak? Nori egingo diot nik kili-kili?
Haserre egiteko esaldiak
Interjekzioak eta egitura jakinak erabiltzen ditugu.
- Zer egin duzu, barrabas horrek? Harrapatzen bazaitut harrapatu! Horra banoa joan!
- Ajjj! Kaka da hori! Bota! Ez hartu lurreko gauzarik.
- Saskila zer zara ba! Dena laskitu duzu.
Keinuak eta plantak egiten ditugu.
- Tas-tas egiten badidazu, negar egingo dut.
- Musurik ematen ez badidazu, triste-triste egongo naiz.
Umea geureganatzen saiatzen gara.
- Ez zaizkit batere gustatzen holako mainak. Ez zara, ba, neska handia?
- Motz-motz zaude gero, haserretzen zarenean!
Umea nagusitu ahala, lehorrago eta gordinago egiten diogu errieta.
- Jan ezazu ganoraz, txerrikeriarik egin barik.
- Amaitu itzazu etxeko lanak, bestela ez zara kalera irtengo.
Beste ekintza batzuk
Hona umeekin edo umeei buruz sarri esaten ditugun aditz batzuk:
- Agur-agur egin: agurtu. Aitatxu badoa. Egin agur-agur!
- Altzoan hartu / eduki: magalean, nagusia eserita dagoela.
- Arretxikoan edo txikoan erabili: sorbalda gainean.
- Atzekoz aurrera ipini: arropa alderantziz ipini. Han! Jertsea atzekoz aurrera ipini duzu!
- Aupa hartu: umea altxatu. Aupa gura du umeak?
- Iruntzitara ipini: arropa erara ez dagoenean, barrukoa kanpoan.
- Lepoan hartu / eroan: umea besoetan hartu.
- Lo eragin: lo eginarazi, lo egiten lagundu. Bakarrik nekez lokartzen da, lo eragin behar izaten diot.
- Lotan ipini, lotara eroan: lo egitera eraman.
- Pa bota / eman: musua bota / eman. Bota pa amamari, badoa eta.
- Polita egin: laztandu. Egiozu polita-polita Mireni, pupu dauka eta.
- Tardantza eman / eskatu: umea aspertuta-edo badago, esaten zaio baten batengana joateko, tardantza eskatzeko edo emateko. Joan izekoarengana eta esan tardantza emateko.
- Umeari eragin: kotxetxua edo sehaska mugitu, umea lasaitzeko; zabuetan bultzatu.
- Tati egin: gauza bat eskaini eta gero eman ez. Tati amari? Ai, ai, ai!
- Zintz egin: mukiak ateratzeko indar egitea. Mukitxuak dauzkazu? Egin zintz, ea.
